Waarom hebben we déjà vu’s?

Euhm, las ik dit al eerder?
Ken je het vreemde gevoel? Je bent in gesprek en weet ineens al wat de andere gaat zeggen. Of je ziet iets gebeuren en weet dat je dat — op exact dezelfde manier en plaats — al eens eerder zag. En toch besef je dat dit eigenlijk helemaal niet kan. Dit verschijnsel noemen we een déjà vu — Frans voor ​‘al eens gezien’. Hoe ontstaan déjà vu’s nu en waarom krijg je er soms?
Shutterstock 219309133

Ongeveer 2 op 3 van ons ervaart het: het gevoel dat je iets al eens eerder gehoord of gezien hebt. Hoewel wetenschappers lang niet zeker zijn van hoe zo’n déjà vu ontstaat, toonde recent onderzoek aan dat het wel eens een waarschuwingssignaal van je ​‘interne geheugenchecker’ kan zijn.

Zijn déjà vu’s ​‘kortsluitingen’?
Het is lang onduidelijk geweest hoe déjà vu’s precies werken. Wetenschappers dachten dat er een ​“kortsluiting” ontstond in ons hoofd: in plaats van wat we zien meteen door te sturen naar onze hersenen (zodat we weten waarnaar we kijken), ging het beeld volgens de wetenschappers eerst naar ons geheugen. Pas daarna worden we er ons bewust van. Zo ontstaat een valse herinnering. 

Of ​‘dubbelchecks’?
Hoewel deze kortsluitingstheorie lang aangenomen werd, kwamen wetenschappers recent tot een andere conclusie. Dat gebeurde tijdens een onderzoek van Akira O’Connor aan de University of St. Andrews in Groot-Brittannië. Hij ontwikkelde de theorie dat onze hersenen tijdens een déjà vu herinneringen controleren en signalen uitsturen bij herinneringsfouten, namelijk wanneer er een verschil is tussen wat we echt ervaren en waarvan we dénken dat we het ervoeren.

De déjà vu-test
Om dit te onderzoeken, gebruikte O’Connor en co een techniek die valse herinneringen uitlokt. Ze gaven enkele proefpersonen een reeks gerelateerde woorden, zoals ​‘bed’, ​‘kussen’, ​‘nacht’ en ​‘droom’. Maar het verbindende woord ​‘slaap’ kregen ze niet. Toch hebben mensen de neiging om dat trefwoord er in hun geheugen aan toe te voegen. Toen de proefpersonen gevraagd werd of er een woord met de letter ​‘s’ in de lijst stond, antwoordde ze nog negatief. Maar toen gevraagd werd of ​‘slaap’ erin stond, voelde dit wél bekend aan. De proefpersonen kregen een déjà vu-gevoel.

Signaal van interne geheugenchecker
Tijdens deze kunstmatige déjà vu werd de breinactiviteit van de deelnemers gescand. Het onderzoeksteam van O’Connor ontdekte dat niet de hippocampus — het deel dat voor de herinneringen zorgt — geactiveerd werd, maar wél de frontale gebieden die betrokken zijn bij het nemen van beslissingen. De déjà vu geeft volgens hem dus aan dat je interne geheugenchecker op een herinneringsfoutje botste en dat je hersenen dat proberen op te lossen. Geen kortsluiting dus, maar eerder een waarschuwingslampje.

déjà vuherinneringgeheugenhersenen