De schildpad kan ademen door … zijn kont!

Als een stevige winterprik de meren en vijvers met ijs bedekt, wat gebeurt er dan met de dieren die in dat water leven? Hoe overleven ze? De waterschildpad heeft daar alvast iets op gevonden: hij past zijn stofwisseling aan en ademt door … zijn kont.
Waterschildpad3

Stel je voor: je leeft onder water in een vijver waarvan de watertemperatuur rond het vriespunt schommelt en het oppervlak maandenlang bedekt is door een dikke ijslaag. Wij, mensen, zouden dit niet overleven, maar schildpadden slagen er wél in. Zij zijn immers koudbloedig én kont-ademers.

Aanpassen of aankleden?

Schildpadden zijn ectothermen, oftewel koudbloedigen. Dat betekent dat hun lichaamstemperatuur die van hun omgeving volgt. Bevinden ze zich in water van 20° C? Dan is hun lichaamstemperatuur ook 20 graden. Is het water in hun vijver amper 1 °C? Dan is ook het lichaam van de schildpad dat. Dat is wel wat anders bij mensen. Wij zijn endotherm of warmbloedig, waardoor we een constante lichaamstemperatuur hebben, ongeacht de temperatuur van onze omgeving. Is het buiten koud? Dan trekken we gewoon extra kleren aan om onze lichaamswarmte op temperatuur te houden.

Liever in, dan uit het water

Toch hebben ook ectothermen hun grenzen. Als het echt héél koud wordt en de temperatuur veel schommelt, krijgen ook schildpadden het moeilijk. Daarom overwinteren ze liever in het water dan op het land. Dat komt doordat water, in tegenstelling tot lucht, een hoge soortgelijke warmte heeft. Daardoor zal de temperatuur van het vijverwater in de winter dus vrij stabiel blijven. Nét als de lichaamstemperatuur van de ecotherme schildpad erin.

Hoe kouder, hoe trager

Maar wacht even; schildpadden hebben longen en moeten dus lucht ademen. Hoe overleven ze dan in een koude vijver met ijslaag op? De schildpad kan dan geen adem komen halen aan het oppervlak en de zuurstof in het water, die tijdens de zomer door waterplanten werd geproduceerd, wordt ook door andere onderwaterdieren gebruikt. Dat probleem lost de schildpad op door zijn stofwisselingen te vertragen: hoe kouder het wordt, hoe langzamer zijn metabolisme. Daardoor heeft hij minder energie én minder zuurstof nodig.

Cloacale ademhaling

Hoewel ze ​‘s winters onder water dus minder zuurstof nodig hebben, moeten de schildpadden wel nog altijd een beetje zuurstof opnemen uit het vijverwater. Dat doen ze door het zuurstofrijke water over hun met bloedvaten bedekte lichaamsoppervlak te bewegen. En schildpadden hebben één gebied dat extra goed doorbloed is: hun achterwerk! Dus jawel, schildpadden ademen door hun kont. Al is de correcte term cloacale ademhaling. En ze zijn ook niet de enigen die dat doen. Ook kikkers en salamanders zijn tijdens de winter onder water notoire kont-ademers.

Bronnen: