De wet van de tong: wist je dat orka’s en mensen ooit samen jaagden?

Orka’s zijn de grootste dolfijnachtigen in de oceaan. Ze kunnen bijna tien meter lang worden en wel 5000 kilogram wegen. Dagelijks eet de orka zo’n 5% van zijn immense lichaamsgewicht. Gelukkig is het een geweldig goede jager, waardoor hij die enorme hoeveelheid voedsel vlot kan verzamelen. Je mag de orka gerust een ​‘top-predator van de oceaan’ noemen: dit roofdier staat aan de top van de voedselketen. Dankzij zijn zwart-witte kleur kan de orka zich goed camoufleren en door in groep te jagen weet hij zowat elke prooi te vangen.

De wet van de tong

Orka’s werken niet alleen onderling goed samen. Ze kunnen dat, als het hen uitkomt, ook met de mens. Dat bewijst het verhaal van de ​‘moordenaars van Eden’: een grote groep orka’s, onder leiding van het mannetje Old Tom, die tussen 1840 en 1923 Australische walvisvaarders hielp jagen op baleinwalvissen. Dat deed de groep in ruil voor de tong en de lippen van de gedode walvissen. Deze opmerkelijke samenwerking stond daardoor bekend als ​‘de wet van de tong’.

Band met de orka’s

De samenwerking startte in de 19^de eeuw. De familie Davidson bouwde toen een kleine walvisjachtplaats uit aan Twofold Bay, in de Australische kustplaats Eden. Dat verliep vlot, tot de winter aanbrak. De walvissenjacht raakte dan telkens verstoord door een groep orka’s die vanuit de Antarctische wateren naar de baai afzakte op zoek naar voedsel.

Gelukkig werkten de Davidsons samen met de inheemse bewoners van Eden, de Thaua. Zij hadden de voorbije eeuwen een bijzondere band opgebouwd met de orka’s. Zo bijzonder, dat het lukte om met hen samen te werken: in plaats van de walvisjacht te verstoren, zouden de orka’s hen voortaan helpen.

Hoe verliep de jacht?

Foto’s en kranten uit die tijd vertellen het verhaal van die gezamenlijke walvissenjacht. De orka’s spoorden de baleinwalvissen op en brachten ze dichter naar de kust. Terwijl de groep de walvissen in de baai dreven, zwom het orkamannetje ​‘Old Tom’ naar het walvisstation en verwittigde hij de walvisjagers door met z’n staart water in de lucht te slaan. De buit was binnen! Nadat de jagers de baleinwalvissen hadden gedood, maakten ze hun karkassen vast aan een boei als bedankje voor de orka’s. Zij konden zich dan voeden aan de enorme tong en lippen en lieten de rest van het karkas — met het waardevolle spek en de botten — over voor de jagers.

Einde van de samenwerking

Helaas hielden de walvisvaarders zich op een dag niet aan ​‘de wet van de tong’. In 1923 ging George Davidson samen met de gepensioneerde veeboer John Logan het water op. Toen Old Tom hun vissersboot zag, dreef hij er meteen een walvis naartoe. George doodde hem, maar John zag een storm naderen en vreesde dat het karkas verloren zou gaan als ze het lieten hangen. Hij besloot daarom de walvis volledig mee te nemen. Dat was niet naar de zin van Old Tom die zich vastbeet in de sleepkabel. Het werd een over-en-weer getrek, waardoor Old Tom enkele tanden verloor … en de walvisvaarders hun trouwste bondgenoot.

King of the Killers

In 1930 spoelde het lichaam van Old Tom aan nabij Eden. De gaten in zijn tandvlees waren geïnfecteerd geraakt en hij was omgekomen door de honger. De krant die zijn overlijden meldde, eerde hem als ​‘King of the Killers’. John Logan voelde zich zo schuldig dat hij het Eden Killer Whale Museum liet bouwen. Tot op vandaag is het skelet van Old Tom daar te bewonderen.

De bijzondere samenwerking tussen de mens en de orka stierf niet lang na Old Tom. Na zijn dood keerde de orkagroep niet meer terug naar Twofold Bay.