Een kat bestaat maar in twee kleuren

Een lapjeskat, een tijgertje, een rosse, … Elke kat lijkt uniek, met zijn eigen tint en patroon. Maar wist je dat er eigenlijk maar twee vachtkleuren bestaan bij katten? Ofwel heb je een zwarte kat, ofwel een oranje. Ontdek de genetica achter de kleur van je kat.
Katten3

Diep vanbinnen zijn alle katten zwart of oranje. Hoe gek het ook klinkt, er zijn eigenlijk maar twee basiskleuren voor de kattenvacht. Máár een paar genen kunnen die zwarte of oranje basislaag wel bewerken’ (zie het maar als een Instagram-filter of Photoshop). Zo ontstaat er een enorme variatie aan patronen en kleurschakeringen.

Zwart, oranje of beide 

Laten we starten bij het begin: de geslachtshormonen. Er zijn er twee: de X‑chromosomen en de Y‑chromosomen. Een kat met twee X‑chromosomen is vrouwelijk. Een kat met een X- en een Y‑chromosoom is mannelijk. Op deze X – en Y‑chromosomen zitten een heleboel genen die alle aspecten bepalen waaruit een levend wezen bestaat, inclusief het fysieke uiterlijk. Zo draagt het X‑chromosoom bij de kat een gen voor de vachtkleur: Xb is zwart, XB is oranje.

Een mannelijke kat, die dus maar één X‑chromosoom bezit, heeft dus ofwel een zwarte (Xb), ofwel een oranje vachtkleur (XB). Een vrouwelijke kat, die twee X‑chromosomen heeft, krijgt een combinatie. Daardoor kan ze een zwarte vachtkleur hebben (XbXb), een oranje vachtkleur (XBXB), of beide kleuren (XBXb). Die laatste, met een mix van oranje en zwart, kennen we als de lapjeskat. Of anders gezegd: alle lapjeskatten zijn dus vrouwtjes (met uitzondering van extreem zeldzame genetische afwijkingen.

Effen kat = Zwarte basis 

Toch zijn niet alle katten zwart of oranje. We hebben immers ook grijze of bruine katten. Dat komt doordat hun vachtkleur nog genetisch gefilterd kan worden. Zwarte katten zijn de #nofilter-katten. Zij laten hun originele vachtkleur zien. Maar ook effen grijze of bruine katten zijn genetisch zwarte katten. Alleen ging er een filter over: ze hebben een gen dat de zwarte kleur verdunt in een andere tint, zoals bruin, grijs, kaneel … Witte kat = Maskerend gen Alle katten in één effen kleur zijn dus genetisch zwart, behalve als het een effen witte kat is. Die kan zowel een zwarte als een oranje basisvacht hebben. Dat komt doordat de witte kleur wordt veroorzaakt door een maskerend gen’ dat elke kleur (of die nu zwart of oranje is van oorsprong) wit maakt. Dat maskerende gen kan op een deel van het kattenlichaam tot uiting komen, zoals alleen de pootjes, of over het volledige lijf.

Oranje kat = Meestal mannetje

Net zoals de zwarte kleur gefilterd kan worden tot grijs of bruin, kan ook de oranje basiskleur variëren van fel ros tot een zachte crème-tint. Deze katten zijn meestal katers. Dat komt omdat je als mannetje al met één XB-chromosoom oranje wordt, terwijl je er als vrouwtje zo’n twee nodig hebt. Omdat het oranje XB-gen minder vaak voorkomt dan het zwarte Xb-gen, is de kans op een oranje vrouwtje dus veel kleiner.

Tekening in de vacht

De kleur van de vacht is één ding, daarnaast kunnen katten ook nog een vachtpatroon hebben, dit is een soort van strook-patroon op elk individueel haar. Dat bepaalt het Agouti-gen. Elke kat draagt ofwel het Agouti-gen (wél een patroon) of het non-Agouti-gen (geen patroon). Omdat het Agouti-gen dominant is en vaker voorkomt, hebben de meeste katten dus een patroon. Zélfs zwarte katten, alleen is dit door hun donkere vacht maar moeilijk te zien. Oranje katten hebben dan weer altijd een patroon. Zélfs als ze een non-Agouti-gen hebben. Dat komt doordat het oranje gen de bovenhand neemt over het non-Agouti-gen, en er daarom altijd een patroon in de haren te zien is.

Met dank aan de genetica hebben katten, ondanks de zwarte of oranje basis, dus toch een fijne variatie aan tinten en patronen.

Bronnen: