Hoe een beschimmelde meloen miljoenen levens redde

Je hebt je leven waarschijnlijk te danken aan een beschimmelde meloen. Wetenschappers hadden het lang moeilijk om grote dosissen van het levensreddende medicijn penicilline te ontwikkelen, totdat er een beschimmelde meloen werd gevonden bij een kruidenier in Illinois.
Meloen

Toen Mary Hunt in 1943 een beschimmelde meloen bij een kruidenier in Illinois zag liggen, wilde ze die – in tegenstelling tot alle andere klanten – koste wat het kost hebben. Dat beschimmelde stuk fruit kon immers een van de belangrijkste medicijnen in de geschiedenis produceren: penicilline.

De ontdekking

Misschien ken je het verhaal van de ontdekking van penicilline wel. Het gaat zo: microbioloog Alexander Fleming vergat in 1928 zijn petrischaaltjes vol bacteriën op te ruimen en ontdekte er na zijn zomervakantie een Penicillium-schimmel op. Toen hij die onder de microscoop legde, merkte hij dat de schimmel de normale groei van de bacteriën verhinderde. Flemming besefte dat de schimmel een stof moest produceren die bacteriën doodde. Een soort antibioticum dat Flemming, verwijzend naar de schimmel, ​‘penicilline’ doopte.

Maar dat is niet het hele verhaal. Lang niet zelfs. Fleming had immers noch de laboratoriummiddelen, noch de scheikundige achtergrond om de volgende stappen te zetten. Hij kon het actieve deel van penicillium niet isoleren en wist er dus geen medicijn van te maken. Als dr. Howard Florey er niet was geweest, zou penicilline niet geworden zijn, wat het vandaag is: een levensreddend middel.

De test

Toen dr. Florey in 1938 – tien jaar na Flemming’s ontdekking — een wetenschappelijk artikel over penicilline tegenkwam, besloot hij samen met zijn collega Ernst Boris Chain verder te gaan waar Fleming was gestopt. In de zomer van 1940 injecteerden ze vijftig muizen met de dodelijke streptokokkenbacterie, waarna ze de helft van de knaagdiertjes penicilline gaven. Enkel deze groep bleef leven. Voor dr. Florey hét signaal om het medicijn ook op mensen te gaan testen. Het goede nieuws? De penicilline werkte ook bij ons. Het slechte? Er was maar liefst 2000 liter aan schimmelcultuurvloeistof nodig om voldoende pure penicilline te hebben voor één patiënt.

Het leek onmogelijk om penicilline in grote hoeveelheden te produceren. En net nu was er, door de dreigende Tweede Wereldoorlog, enorm veel nood aan. De soldaten stierven immers eerder aan ziektes in hun smerige kampen dan aan kogels op het slagveld. De geallieerde artsen moesten dus een manier vinden om die infecties te bestrijden. Dokter Florey wist dat penicilline dat kon … als er maar genoeg van gemaakt kon worden.

De meloen

Omdat de gebruikte Penicillium notatum-schimmel nooit genoeg penicilline zou opleveren om mensen doeltreffend te behandelen, ging dr. Florey op zoek naar een productievere soort. Hij klopte daarvoor aan bij het laboratorium van het Amerikaanse Ministerie van Landbouw in Illinois.

En dat is waar Mary Hunt in het verhaal komt. Zij werkte in dat laboratorium en besefte meteen dat de beschimmelde meloen bij de kruidenier weleens dé oplossing kon zijn. Mary nam het exemplaar mee naar het laboratorium en ontdekte er de Penicillium chrysogeum-schimmel op. Die bleek maar liefst 200 keer meer penicilline te produceren dan de soort die Fleming had beschreven. Het laboratorium gebruikte daarna verschillende trucjes om dit nog wat op te krikken en al snel werd de productie van penicilline een industrie.

Mary wie?

Als je nog nooit van Mary Hunt had gehoord, ben je alvast niet de enige. Ze leefde in een tijd waarin er maar weinig vrouwelijke wetenschappers waren en waarin hun bijdragen werden doodgezwegen. Toen in 1941 de eerste succesvolle proeven met penicilline op mensen werden uitgevoerd, werd Alexander Fleming gelauwerd als dé ontdekker van het medicijn. Toen dat hem in 1945 de Nobelprijs voor Geneeskunde opleverde, kregen ook dr. Florey en Chain een vermelding en een deel van het prijzengeld.

Maar Mary Hunt werd niet genomineerd of zelfs maar vernoemd. Jaren later kenden de top van het lab in Illinois zelfs haar achternaam niet meer. Ze herinnerden zich alleen iemand die ze ​‘Moldy Mary’ noemden. En dat voor een vrouw die, tot op vandaag, al meer dan 200 miljoen levens heeft gered.

Bronnen: