Zijn computers de beste psychologen?

Woorden als indicator

In de geestelijke gezondheidszorg geven de stem, spraak en het taalgebruik van de patiënt veel prijs. Zo hebben mensen met alzheimer vaak moeite met op het juiste woord te komen, en verzinnen mensen met een psychose veel nieuwe woorden. Ook mensen met een depressie gebruiken taal op een opvallende manier. Ze laten — niet verwonderlijk — vaak woorden vallen die verwijzen naar negatieve emoties, en gebruiken meer ​‘ik’ en ​‘mijn’, dan ​‘jij’ of ​‘zijn’. En ook het veelvuldig gebruik van absolute woorden, zoals ​‘altijd’, ​‘niets’ of ​‘helemaal’, is een duidelijke aanwijzing voor geestelijke gezondheidsproblemen. 

Digitale analyse

Waar wetenschappers vroeger veel moesten luisteren, lezen en woordjes turven, krijgen ze nu hulp van computers. Die voeren — razendsnel en ontzettend uitgebreid — analyses uit. De computers berekenen niet alleen hoe vaak bepaalde woorden gebruikt worden, maar ze kunnen ook de complexiteit van zinnen, de grammaticale opbouw en zelfs de spreeksnelheid analyseren. Omdat een computer erg veel parameters kan checken in een zeer uitgebreide database, zou hij eigenschappen kunnen opmerken waar een mens over kijkt.

Computer herkent patronen

Wetenschappers trachten die geautomatiseerde analyse te koppelen aan machine learning, waarbij de computer leert uit ervaringen. Via natuurlijke teksten, zoals blogberichten, leert de computer de taalkundige patronen die schuilgaan achter geestelijke aandoeningen. Zo kan hij ze later snel herkennen. Patiënten die vatbaar zijn voor angststoornissen, psychoses of depressies zouden dan via een app hun gemoedstoestand kunnen monitoren. Door er bijvoorbeeld regelmatig een spraakopname naar te sturen, kan de app nagaan of er kans is op herval.

Gemis van context

Ondanks alle vooruitgang kost het de computer vandaag nog veel moeite om te peilen naar al onze menselijke emoties en heeft hij heel wat gegevens nodig. Zo lukt het hem nog vaak niet om blijdschap en woede — twee toch erg uiteenlopende emoties — van elkaar te onderscheiden op basis van de stem alleen. Wordt die stem gecombineerd met een gezichtsuitdrukking? Dan zijn de resultaten al een pak beter. Maar dan nog mist de computer de gave van de mens, die makkelijker de context van de situatie – waarover gaat het en wat gebeurt er? – kan inschatten. Het is dus nog even wachten voor er een computer is die onze gevoelens door-en-door begrijpt.