Wat als er een supervulkaan uitbarst?

Supervulkanen kunnen een catastrofe over onze aarde uitroepen. De laatste ​‘superuitbarsting’ was 26.500 jaar geleden. Wanneer volgt er een nieuwe? En waar kunnen we ons dan aan verwachten?
Vulkaan2

Onze planeet telt meer dan 1000 actieve vulkanen. Meestal bevinden ze zich op de scheidingslijn van twee aardplaten. Wanneer de aardplaten uit elkaar bewegen, kan een spleet ontstaan waardoor vloeibaar gesteente – magma – naar boven borrelt. Maar ook wanneer ze naar elkaar toe bewegen, kunnen er vulkanen vormen. Dan duikt de ene plaat onder de andere en zinkt die diep in de grond. De warmte en de druk stijgt, waardoor een deel van de plaat smelt en magma vormt. Als de vulkaan dan uitbarst, wordt die magma naar buiten geduwd als lava.

De vulkaan-schaal

Een ​‘standaard’ vulkaanuitbarsting maak je liefst niet van dichtbij mee, maar van een supervulkaan blijf je beter nóg verder uit de buurt. Supervulkanen ontploffen met veel meer kracht dan de beroemde IJslandse Eyjafjallajökull, of zelfs de beruchte Italiaanse Vesuvius.

Vulkanen worden gerangschikt volgens de vulkanische explosiviteitsindex (VEI) die de grootte van een uitbarsting uitdrukt. Deze schaal van 0 tot 8 zegt iets over de hoogte van de rookpluim en het volume aan uitgeworpen lava, as en brokstukken. Eyjafjallajökull scoorde bij haar uitbarsting in 2010 een VEI‑4. De Vesuvius haalde — toen die in 79 Pompeii verwoestte — een VEI‑5. Pas wanneer een uitbarsting een 8 scoort, spreken we van een supervulkaan.

Superuitbarsting

Niemand heeft ooit al zo’n supervulkaan zien uitbarsten. De meest recente ​‘superuitbarsting’ was die van de Taupō-vulkaan in Nieuw-Zeeland, ongeveer 26.500 jaar geleden. De uitbarsting van Mount Tambora in Indonesië in 1815 geeft alvast een goed idee van wat we mogen verwachten. Hoewel die met een VEI‑7 net geen supervulkaan was, waren de gevolgen toch wereldwijd merkbaar. De gigantische aswolk hield het zonlicht tegen en bracht een jaar zonder zomer, waarna een periode van wereldwijde misoogsten en hongersnoden volgde.

Yellowstone

Een van de bekendste supervulkanen ligt onder het Yellowstone National Park in de Verenigde Staten. De laatste krachtige uitbarsting was 640.000 jaar geleden. Er vloog toen in één klap duizend kubieke kilometer vulkanisch materiaal de lucht in. Wat zoiets zou betekenen in het bewoonde Amerika van vandaag, valt amper voor te stellen. Om nog maar te zwijgen over de gevolgen voor de wereld: bij de uitbarsting van een supervulkaan komt er zo veel rook en as in de atmosfeer, dat de temperatuur algauw tien graden kan dalen, en dat jarenlang. Supervulkanen staan dan ook in de top drie van catastrofale, wereldwijde natuurrampen.

Kleine kans

Gelukkig is de kans op zo’n ​‘superuitbarsting’ erg klein. De algemene trend van de vulkanische explosiviteitsindex is: hoe groter de uitbarsting, hoe minder vaak ze voorkomt. Op een jaar tijd dag barsten er wereldwijd tientallen kleine vulkanen uit, terwijl wetenschappers ​‘maar’ 42 superuitbarstingen identificeerden in de afgelopen 36 miljoen jaar. De United States Geology Survey, die de supervulkaan onder Yellowstone nauwlettend in de gaten houdt, noemt de kans op een uitbarsting jaarlijks 0,00014%. Dat is ongeveer zoveel kans als dat een asteroïde met een doorsnede van een kilometer onze aarde zou raken.

Bronnen:

vulkaansupervulkaanvulkaanuitbarstingaardrijkskundegeologie