Wat een schaap, eend en haan in een luchtballon deden?

Een schaap, een eend en een haan stappen in een luchtballon: het lijkt het begin van een mop, maar in 1783 was het pure ernst. Deze drie dieren maakten toen de eerste ​‘bemande’ vlucht met een luchtballon.
Luchtballon

Volgens de legende ontstond het idee voor de luchtballon tijdens een huishoudelijk klusje. Toen Joseph Montgolfier zijn wasgoed droogde bij het vuur en zijn kleren door de hitte zag opbollen, kreeg hij een idee: als hij hetzelfde zou doen met een groot wit doek en een kleinere brander, zou hij dan een soort vliegmachine kunnen maken? Het bleek het proberen waard, want in 1783 maakt Joseph samen met zijn broer Étienne Montgolfier de eerste versie van de luchtballon. Die zal met succes opstijgen vanaf het marktplein in Annonay.

Koninklijke testvlucht

De eerste ballonvlucht is meteen groot nieuws. Na hun experiment worden de gebroeders Montgolfier dan ook uitgenodigd door de Franse Academie van Wetenschappen om hun uitvinding op 19 september 1783 opnieuw te presenteren. Locatie: het paleis van Versailles. In het publiek: de Franse koning Lodewijk XVI en koningin Marie-Antoinette.

Samen met 130.000 toeschouwers zal het vorstenpaar getuige zijn van de eerste geslaagde bemande vlucht. Nu ja, bemand. Omdat Joseph en Etienne hun eigen leven niet durven wagen, hangen ze een mandje onder de ballon met daarin een schaap, een eend en een haan. Een – aldus de broers – wetenschappelijk verantwoord trio. De fysiologie van het schaap vonden ze vergelijkbaar met die van de mens. Een eend was een hoogvliegende vogel en zou dus niet gewond kunnen raken. En de haan diende als extra controle, omdat het ook een vogel was, maar eentje die niet op grote hoogte vloog.

De testvlucht vanuit Versaille duurde 8 minuten. De ballon wist een goede 3 kilometer te overbruggen en landde veilig in een grasveld, waar de drie dieren levend en wel werden aangetroffen.

Mensen aan boord

Twee maanden na de historische vlucht van de boerderijdieren besloten de broers dat het tijd was voor de eerste bemande, vrije vlucht met een heteluchtballon. Er waren twee mensen aan boord: Jean-François Pilâtre de Rozier en de markies François Laurent d’Arlandes. Het duo vloog toen van het centrum van Parijs naar de buitenwijken, ongeveer 9 km in 25 minuten.

Experimenten

Ondanks de successen begrepen de uitvinders eigenlijk niet veel van de fysica achter de ballonvluchten. Ze dachten dat ze een nieuw soort gas hadden ontdekt dat lichter was dan lucht, maar in feite ging het gewoon om lucht. Alleen was die heter en daardoor lichter dan de omringende lucht, waardoor de ballon kon stijgen.

Door te blijven experimenteren met verschillende soorten gassen, valt uiteindelijk het eerste slachtoffer. Jean-François Pilâtre de Rozier komt in 1785 om het leven wanneer hij het Kanaal wil oversteken met een ballon die zowel helium als lucht gebruikte en die zal exploderen. Één van de eerste ballonvaarders wordt zo ook het eerste slachtoffer van de ballonvaart.

Bronnen:

luchtballonballonvaartdierentechniekfysica