Zo vader, zo zoon Galilei

De meesten kennen Galileo Galilei, de grondlegger van de moderne astronomie. Maar ken je ook zijn vader, Vincenzo Galilei? Dat was een beroemd musicus die baanbrekende experimenten rond toonhoogte en snaarspanning uitvoerde. Zo plantte hij het ​‘zaadje voor wetenschap’ bij zijn zoon.
Galileo 2

Vincenzo Galilei. Zijn naam is minder gekend dan die van zijn beroemde zoon Galileo Galilei, maar met zijn werk legde hij wel de basis voor de vroege barokmuziek én voor de moderne experimentele wetenschap. Hij wakkerde ook de passie voor wetenschap en experimenteren aan bij zijn zoon Galileo. Die zou uiteindelijk met zijn zelfgemaakte telescoop als eerste vaststellen dat de aarde om de zon draait. 

Muziek of wiskunde?

Vincenzo Galilei leefde van ca. 1525 tot 1591 in Italië. Al op jonge leeftijd viel zijn muzikale talent op. Hij werd een geliefd luitspeler en verdiende de kost als componist en muziekleraar. Ook zelf leerde hij nog graag bij. Zo volgde hij muziektheorie bij Gioseffo Zarlino, de belangrijkste muzikale theoreticus van die tijd. Alleen waren Zarlino en Galilei het niet altijd met elkaar eens. Dat komt omdat muziektheorie in die tijd nog een louter wiskundige discipline was: wiskundige verhoudingen bepaalden de verschillende snaarlengtes waarmee je een bepaalde samenklank kon produceren. Iets wat Zarlino nauwgezet volgde, maar wat Galilei maar niets vond. Als hij een instrument bespeelde, waren die strakke wiskundige regels immers te beperkend.

Thuis experimenteren

Vincenzo Galilei vond dat er naast de consonante klanken (de tonen die goed samengaan), ook plaats was voor dissonante, meer botsende, klanken. Daarom kwam hij met nieuwe muziektheorieën die hij eerst thuis uitteste. Hij hing gewichten aan snaren en spande die over katrollen. Deze experimenten met toonhoogte en snaarspanning resulteerden in een nieuw stemsysteem dat de barokmuziek inluidde.

Door thuis te experimenteren wekte Vincenzo ook de interesse van zijn zoon, Galileo Galilei. Die besloot zijn vader te helpen en leerde zo dat je theoretische vraagstukken kan oplossen door zélf te onderzoeken en te experimenteren.

Zo vader, zo zoon

Vader Vincenzo en zoon Galileo leken best wel op elkaar. Ze waren beiden bijvoorbeeld erg goed in wiskunde. In 1589 kreeg Galileo Galilei een leerstoel wiskunde aan de universiteit van Pisa. Hij hield zich toen vooral bezig met mechanische vraagstukken en zwaartekrachtproeven. Een van zijn wiskundige verhandelingen telt ook twaalf pagina’s over muzikale zaken, waarop Galileo de redeneringen van zijn vader neerpende.

Een andere overeenkomst tussen Vincenzo en Galileo is dat geen van beide zich plooide naar autoriteiten. Vincenzo ging in tegen de heersende muziektheorieën, Galileo deed ons op een nieuwe manier naar het universum kijken. Maar hoewel Vincenzo’s nieuwe muziektheorie wél aanvaard werd, gebeurde dat niet met de astronomische ontdekkingen van Galileo. Zijn standpunt, dat de aarde om de zon draait, werd door de katholieke kerk beschouwd als ketterij. Iets waarvoor Galileo gestraft werd, waardoor hij de rest van zijn leven onder huisarrest moest doorbrengen.

Bronnen: