Wat is het 'Scully effect'?

De populaire sciencefiction televisieserie ​‘The X‑Files’ was niet alleen entertainend, maar ook levensbepalend. Keek je er vroeger vaak naar als meisje? Dan is de kans groot dat je nu een STEM-job uitoefent. Net als hoofdpersonage Dana Scully. Dit Scully-effect werd onlangs wetenschappelijk onderzocht.
Scully

De gekke professor in stripverhalen, de nerdy science geek in televisieseries, de wereldreddende onderzoeker in films: het waren tot de jaren ​’90 zo goed als altijd mannen. Dat versterkte lang het beeld dat wetenschap — ook in het echte leven — een mannenzaak is. Tot … Dana Scully op tv kwam.

Toen de sciencefiction-serie ​‘The X‑Files’ in 1993 in première ging was hoofdpersonage Dana Scully anders dan alle andere vrouwen op de buis. Scully was meer dan zomaar een sidekick. De FBI-agente én arts was slim, stoer en sceptisch. En bovendien werkte ze in een branche waarin de meeste vrouwen zichzelf nog niet vertegenwoordigd hadden gezien. In een wereld waarin wetenschappers tot dan toe steevast mannen-in-labjassen waren, was Scully een ware verademing.

Het Scully-effect

Dana Scully week sterk af van het seksegebonden stereotype van ​‘de wetenschapper’. Dat maakte van haar een rolmodel. Al snel leefde het idee dat vrouwen door de serie geïnteresseerd raakten in wetenschappen. Dit werd het ​‘Scully-effect’ genoemd. Maar bestond dat ook echt? Inspireerde Dana Scully daadwerkelijk meisjes om een STEM-richting te volgen?

In 2018 werd dit grondig uitgezocht door het Geena Davis Institute on Gender in Media. Ze ondervroegen meer dan tweeduizend vrouwen van 25 jaar of ouder (oud genoeg dus om de originele X‑Files of de extra seizoenen in 2016 en 2018 gezien te hebben, en oud genoeg om al nagedacht te hebben over hun studies en carrière). Daarnaast hielden ze ook een bevraging bij vrouwen die effectief in de STEM-sector werken.

The truth is out there

De resultaten van het onderzoek waren duidelijk: er lijkt wel degelijk zoiets als een Scully-effect te bestaan. De vrouwen die regelmatig naar The X‑Files keken hadden opmerkelijk vaker een STEM-loopbaan overwogen dan vrouwen die weinig of niet naar de serie keken. Er was ook 27% meer kans dat ze een STEM-richting hadden gedaan en 50% meer kans dat ze vandaag in de STEM-sector aan de slag waren. 

Of het kiezen van een STEM-loopbaan nu een direct gevolg is van het kijken van de serie, dat is natuurlijk onzeker. Het kan ook zijn dat vrouwen die al geïnteresseerd waren in wetenschap vaker kijken naar sciencefiction-series zoals The X‑files. Maar het onderzoek toonde wel een duidelijke link met Dana Scully: bijna tweederde van de vrouwen meldde dat het personage hun geloof in het belang van wetenschap had versterkt. Meer dan de helft van de vrouwen die werkzaam zijn in een STEM-sector noemt Scully dan ook een persoonlijk rolmodel. 

Van fictie naar realiteit

De media heeft veel invloed op onze levenskeuzes. Een halve eeuw aan sociaal-wetenschappelijk onderzoek toont aan dat personages, beelden en verhaallijnen ons mee vormen. En dus ook Scully. Maar zij niet alleen, want ze effende ook het pad voor nog meer vrouwelijke wetenschappers op tv — denk maar aan dr. Brennan in ​‘Bones’, Abby Sciuto in ​‘NCIS’ of Shuri uit ​‘Black Panther’. Meer rolmodellen om de volgende generaties vrouwen te inspireren!