Komt de ‘Grote Zonnestorm' eraan?

In 1859 kon je het noorderlicht op de Noordpool zien, maar ook… in Hawaï. Dit unieke lichtspektakel werd veroorzaakt door een enorme zonnestorm: de zon spuwde een grote wolk van elektrisch geladen deeltjes uit die onze planeet bereikte.

Deze zonnestorm wordt de ​‘Carrington-gebeurtenis’ genoemd, naar de Britse astronoom Richard Carrington die de mega-zonnestorm waarnam. Hij legde als eerste een verband met de geomagnetische storingen die nadien volgden op aarde. Die storingen waren zo sterk dat er vonken kwamen uit de apparatuur die telegrafisten gebruikten en er telegraafkantoren in brand vlogen.

Wat is een zonnestorm eigenlijk?

De zon is niet altijd even actief: ze doorloopt een elfjarige cyclus, waarbij het aantal zonnevlekken toe- en afneemt. Die zonnevlekken zijn koele, donkere plekken op het oppervlak van de zon. Hoe meer zonnevlekken, hoe actiever de zon is.

Als ze heel actief is, zijn er soms plotse explosies van energie. Dat noemen we zonnestormen. Hierbij komen gigantische wolken van elektrisch geladen deeltjes (‘plasmawolken’) vrij. Slechts enkele van die zonnestormen kunnen door het aardmagnetisch veld breken dat onze planeet beschermt.

Wat zijn de gevolgen?

Toen de zonnestorm van 1859 door het aardmagnetisch veld brak, was zijn impact nog eerder beperkt. Vandaag zou dat heel wat anders zijn. Hoewel mensen geen fysieke schade van zo’n superzonnestorm ondervinden, zouden de gevolgen voor ons dagelijks leven wel enorm zijn.

In het ​‘worst case’-scenario ontregelt zo’n storm satellieten, verstoort het GPS-signalen en legt het onze elektriciteitscentrales plat. Alles dat in een stopcontact steekt, werkt dan niet meer. Het kan jaren duren voor alles weer hersteld is en de schade kan tot in de biljoenen dollars lopen.

Wanneer komt er zo’n superzonnestorm?

Zo’n grote zonnestorm is heel wat zeldzamer dan een ​‘gewone’ zonnestorm. Hij komt ongeveer één keer per eeuw voor. In 2012 miste een enorme zonnestorm onze planeet op een haar na, maar volgens wetenschappers bestaat de kans dat er in de nabije toekomst nog zo één op ons afkomt.

In 2020 startte een nieuwe zonnecyclus. De verwachting is dat de zon tegen 2025 haar piek bereikt. Sommige wetenschappers voorspellen een hevige cyclus met een record aantal zonnevlekken. Dat de Starlink-satellieten in februari 2022 te maken kregen met een onverwachte geomagnetische storm en dat er een maand later een krachtige zonnevlam werd waargenomen, toont alvast aan dat de zon nu al erg actief is.

Hoe wapenen we ons ertegen?

We kunnen een zonnestorm niet voorkomen, maar kunnen ons er wel op voorbereiden. Dankzij technologische ontwikkelingen kunnen we de zon erg goed in het oog houden. Met die kennis kunnen we onze voorspellingen van het ​‘ruimteweer’ verbeteren en een superzonnestorm op voorhand zien aankomen. Dat geeft ons de tijd om kwetsbare infrastructuur op aarde te beschermen. Je kan het wat vergelijken met een gewone weersvoorspelling, die mensen bijvoorbeeld de tijd geeft om zich voor te bereiden op een orkaan.